Jąkanie

CO TO JEST JĄKANIE?

Jąkanie traktowane jest ogólnie jako brak ciągłości wypowiedzi. Przyjmując, iż płynna mowa jest wynikiem współgrania artykulacji, fonacji i oddechu, można stwierdzić, że jąkanie jest wynikiem braku takiej współpracy.

Jąkanie to powtarzanie, wydłużanie elementów wypowiedzi (głosek, sylab, słów) lub występowanie bloków (?zacinanie się” bez wydawania żadnego dźwięku) oraz wypowiadanie dodatkowych dźwięków lub słów, mających pomóc zastartować z wypowiedzią lub przejść płynnie dalej. Osoby jąkające się bardzo często tracą kontakt wzrokowy z rozmówcą.

Jąkaniu towarzyszyć mogą współruchy (ruchy oczu, nóg lub innych części ciała) lub napięcie mięśniowe (silne skurcze mięśni twarzy, szyi, klatki piersiowej). Część jąkających się osób unika wypowiadania trudnych słów.

CO WARTO WIEDZIEĆ O JĄKANIU?

Jąka się ok. 1% dorosłych i ok. 4% dzieci. Jąkanie występuje 4- krotnie częściej u chłopców niż u dziewcząt.

Jąkanie zwykle zaczyna się między 3 a 5 rokiem życia. Oprócz wieku przedszkolnego, występują jeszcze dwa okresy mające szczególne znaczenie w rozwoju jąkania. Pierwszym jest moment rozpoczęcia nauki szkolnej, drugim – wiek dojrzewania. Początkowo jąkanie jest na tyle łagodne, że osoba nie posiada świadomości własnej niepłynności. Świadomość ta powstaje dopiero w wyniku nieprawidłowych reakcji otoczenia, a więc rodziców czy rówieśników. Konsekwencją uświadomienia sobie własnego defektu jest utrwalenie się jąkania. Następstwem tego jest frustracja oraz logofobia, a więc lęk przed udziałem w sytuacjach wymagających wypowiadania się. Większość osób wycofuje się z wielu relacji społecznych. Należy jednak pamiętać, że nasilenie objawów zależne jest od konkretnej sytuacji, w której znajduje się jąkający. W pewnych sytuacjach taka osoba może mówić płynnie, by za chwilę, w momencie większego napięcia psychicznego nie móc wypowiedzieć słowa. W wielu przypadkach jąkanie prowadzi do utraty pewności siebie i obniżania poczucia własnej wartości.

Najgorszy w jąkaniu się jest sam strach przed nim. Osoby jąkające się nie są ani bardziej neurotyczne, ani nerwowe niż przeciętny człowiek. Mogą jednak odczuwać większy lęk w pewnych sytuacjach społecznych związanych z mówieniem. Osoby jąkające się są równie inteligentne i zdolne jak inni ludzie.

TRUDNE SYTUACJE DLA JĄKAJĄCYCH SIĘ:

• rozmowy kwalifikacyjne i rozpoczynanie nowej szkoły, pracy,
• mówienie w sytuacji stresowej, gdy jest się zmęczonym lub podekscytowanym,
• spotykanie nowych ludzi lub znalezienie się w nowej sytuacji,
• mówienie w sytuacji, w której szczególnie dobrze chce się wypaść,
• rozmowy telefoniczne i przez domofony,
• mówienie w głośnym pomieszczeniu (przekrzykiwanie).

KIEDY MOŻNA MÓWIĆ O RYZYKU JĄKANIA?

Do niepokojących objawów i czynników determinujących jąkanie u dzieci można zaliczyć:

• częste powtarzanie, przeciąganie i stosowanie pauz,
• nieregularne oddychanie podczas mówienia (mówienie na wdechu, krótki wydech, mowa szarpana, przyspieszone tempo mówienia),
• nieśmiałość, mała ekspresja słowna (wewnętrzny lęk przed mówieniem),
• zwiększone napięcie emocjonalne i mięśniowe,
• negatywne nastawienie do siebie,
• niedojrzałość emocjonalna,
• dysfunkcja CUN (nieprawidłowy zapis EEG, nieharmonijny rozwój, opóźniony rozwój mowy),
• wydłużanie się okresów niepłynności, a skracanie się okresów samoczynnej poprawy,
• negatywny wpływ środowiska rodzinnego,
• traumatyczne przeżycia,
• obciążenia genetyczne.

WSKAZÓWKI DLA NAUCZYCIELI I RODZICÓW DZIECI JĄKAJĄCYCH SIĘ:

• poświęć dziecku wystarczającą ilość czasu, słuchaj i pozwól mu wypowiedzieć się,
• nie poprawiaj dziecka częściej niż jest to konieczne,
• bądź dobrym wzorem, jeżeli chodzi o płynne mówienie,
• pozwól dziecku mówić zawsze w swoim imieniu, a nie przez innych,
• daj dziecku poczucie, że nic się tak naprawdę nie stanie, jeżeli w czasie mówienia zdarzy mu się „utknąć”,
• patrz na dziecko w czasie mówienia i nie uciekaj wzrokiem, gdy ma trudności,
• zwolnij własne tempo mówienia, by uświadomić dziecku, że masz dla niego dużo czasu.

Na terenie Poradni prowadzona jest:
*  grupowa terapia dla dzieci jąkających się,
*  grupowa terapia dla młodzieży jąkającej się.

Prowadzące:
neurologopeda ? balbutolog  Marzena Kosowska – Firer
psycholog                                 Katarzyna Truszkowska